El Señor de los alacranes Lourival Possani, reconocido con el Premio Carlos Slim en Salud, lleva 40 años en México estudiando el veneno de estos arácnidos, que en este país mata a unas 100 personas al año Lourival Domingos Possani fala español con palabras portuguesas polo medio. Ás dez e media da mañá sérvese no seu despacho un café cuns grans de alta calidade que lle mandan de Veracruz e que muele el mesmo. Naceu en 1939 nunha cidade do Estado brasileiro de Río Grande do Sur a 400 quilómetros de Porto Alegre, a capital. ?Porto Alegre queda xunto a un lago grandísimo?, di. O doutor leva barba en forma de candado, branca, unhas lentes douradas de montura delgada e camisa de manga curta para a calor. Avisa de que hai ?un outro estado? que se chama Río Grande do Norte. Por que non aprendeu a falar do todo ben español? Aconselláronme que non cambie rise o científico, porque si a xente non che entende moi ben, préstache máis atención e acábache entendendo. Lourival Possani foi galardonado co premio Carlos Slim en Saúde 2014 polo estudo da estrutura e a función dos compoñentes do veneno de alacranes de case todo o mundo, principalmente de América Latina e do Caribe. México é o país con máis incidencia en picaduras deste arácnido: uns 280.000 casos anuais, que provocan ao redor de 100 mortes ao ano. ?Nos setenta e oitenta morrían entre 700 e 800 ao ano?, compara o investigador emérito do Instituto de Biotecnología da UNAM, situado en Cuernavaca, unha hora en coche ao sur de México DF. Possani, que conta con máis de 300 artigos científicos publicados en revistas internacionais, recibiu o premio fai unha semana de mans do propio Carlos Slim. Que tal con el? ah, pois aí estaba. Só saudeino e deume as felicidades. Para chegar a que o segundo home máis rico do mundo déselle as felicidades, a carreira de Possani empezou a principios dos sesenta estudando a licenciatura en Historia Natural en Porto Alegre. Di que o enfoque académico na súa facultade era da escola de Humboldt: ?Abrangia? ?en portugués, englobaba? ?todo o que é a natureza?. En 1967 foise a Parides para facer un doctorado en biofísica molecular. Estudaba no Instituto de Biología Fisicoquímica, que estaba na zona do Barrio Latino. Unha mañá de primavera dun ano despois, cando como todos os días saía da boca de metro Gare du Luxembourg, atopouse con que non era capaz de recoñecer a contorna: Vin todo esfumeado, todo levantado. Cando chegou ao instituto o seu titor díxolle: Que estás facendo aquí? Non sabes o que pasou pola noite?O estudante Lourival Possani un mozo interesado na ciencia, defínese en retrospectiva non se decatou de que empezaran os disturbios do Maio francés. Uns anos despois, chega a Nova York para facer a súa posdoctorado na Universidade Rockefeller. O seu titor é Edward Reich, discípulo de Edward Tatum, premio Nobel en Fisiología e Medicina en 1958. Reich estaba investigando sobre o veneno dunha serpe tailandesa e Possani púxose a traballar con el neste campo. Ao chegar a este punto do relato da súa traxectoria, o doutor trata de explicar o que investigaba no Rockefeller. A entrevista entra nunha fase frustrante na que o científico fai o posible por facer entender ao reportero algo que o reportero non está capacitado para entender. A conversación vaise metendo nun remolino de términos especializados: acetil-outeiro, individuos pluricelulares, neurotransmisores, péptidos? Possani garabatea nomes e debuxa estruturas químicas en folios. O reportero segue sen entender. Como último recurso, o doutor intenta ilustrar o asunto con obxectos que ten sobre a mesa. Agarra a cunca na que se bebeu o seu café de Veracruz e unha goma e fai o movemento de meter a goma na cunca. Logo de Nova York viñeron os alacranes. Lourival Possani chega a México a principios dos setenta e atópase con que os seus picaduras son un problema de saúde pública. Desde entón, durante catro décadas, estivo estudando a estrutura e a función das proteínas que compoñen a súa veneno. Possani explica que México é o país con máis especies de alacranes: unhas 240, aínda que só seis son venenosos, e están só na costa Pacífico de México, non nas costas do Golfo nin do Caribe. Isto, que haxa alacranes mortais e outros que non o son, fai, segundo Possani, que se xere un coñecemento popular equivocado sobre os remedios caseros e que se escoiten cousas como esta: ?Eu púxenme unha machuca de café con ajo e non me pasou nada?. Cando a picadura é mortal non hai remedio que valla. É necesario recibir unha inyección de antídoto en menos de dúas horas, sobre todo si trátase de nenos menores de dez anos ou de adultos con problemas de saúde que afectan ao seu sistema inmunológico. As principais causas de morte son o paro respiratorio e o edema pulmonar. Polo xeral, un adulto de entre 70 e 80 quilos de peso é capaz de sobrevivir ao veneno de alacrán. En calquera caso, sexa quen sexa o afectado e sexa como sexa o alacrán, o doutor Possani advirte de que logo dunha picadura débese acudir de inmediato a un centro de saúde. Ao final da entrevista, o doutor ensina o aracnario do seu laboratorio, onde en época de choivas chegan a ter ata 10.000 alacranes. O cuidador e criador dos bichos chámase Cipriano Balderas Altamirano. Na habitación onde os gardan, Balderas sácaos das súas caixas de plástico e xoga con eles, ata cos que teñen algunha toxicidade. Non debes agarrar ese. Si pícache vasche a sentir mal, dille Possani cando o seu empregado ponse na palma da man un alacrán precioso de cor negra mate e de movementos nerviosos e agresivos. Balderas Altamirano leva 25 anos manexándoos e picáronlle varias veces. Como xa é mecánico, logo confíasche, escúsase o domador. Ao doutor non lle gusta agarralos coa man. Usa pinzas de metal. A el nunca lle picou un alacrán en 40 anos de traballo. E non lle picou ningún outro bicho? Si, pero avispas, ou arañitas. Cousas sen interese di con desprezo científico Lourival Domingos Possani.