Reconstruyen el genoma de la bacteria que causó la primera pandemia de peste de la historia

Os dentes de dúas vítimas da praga de Justiniano, considerada a primeira pandemia de peste bubónica da historia, serviron a un equipo de investigadores para reconstruír o genoma da bacteria causante da enfermidade (Yersinia pestis). A cepa resultou ser totalmente independente da que orixinou a peste negra 800 anos despois. A primeira das tres grandes pandemias de peste da historia xurdiu en torno ao ano 541 e estendeuse por Asia, o norte de África e Europa durante uns 200 anos. As súas consecuencias na historia de Europa foron devastadoras. "Afectou aos territorios ocupados polo Imperio romano, incluída España, e causou entre 50 e 100 millóns de mortes", explica a Sinc Hendrik Poinar, un dos autores e investigador da Universidade McMaster (Cánada).

A praga de Justiniano relaciónase co colapso do Imperio romano de Occidente ou Imperio bizantino e a transición a éraa medieval.

Os científicos utilizaron para o seu estudo as pezas dentales de dúas persoas que morreron por mor da patología. Os restos, duns 1.500 anos de antigüidade, estaban enterrados nun cemiterio da cidade de Aschheim (Alemania) e ambas vítimas faleceron nas últimas fases da epidemia. Concretamente, cando esta chegou ao sur da rexión alemá de Baviera, aproximadamente entre os anos 541 e 543.

[Img #17923]
Os investigadores obtiveron o ADN bacteriano dos dentes de dúas vítimas da peste. (Foto: McMaster University)

Tras illar pequenos fragmentos de ADN de Yersinia pestis atopados nos dentes, reconstruíron o genoma completo do microorganismo e comparárono cos rexistrados nunha base de datos dos genomas de máis de cen cepas posteriores.

As análises demostraron que, aínda que tamén se orixinou en Chinesa, a primeira variante non tiña relación cos outros dous grandes brotes da historia: a peste negra ?que se desenvolveu sobre todo entre 1347 e 1351? e a pandemia máis recente, que se estendeu ao redor de 1855.

?Agora podemos comparar este genoma cos das cepas actuais e pescudar por que as variantes antigas eran tan mortíferas?, asegura Poinar.

Malia a gran cantidade de vítimas que ocasionou, a praga de Justiniano desapareceu por si soa, o que continúa sendo enigmático para os científicos.

?O traballo suscita preguntas sobre por que un patógeno que era tan forte e mortífero desvaneceuse ?afirma Edward Holmes, outro dos autores e investigador na Universidade de Sidney?. Probablemente as poboacións da época evolucionaron ata ser menos susceptibles á enfermidade?.

?Outra posibilidade é que os cambios no clima fixesen que a bacteria non puidese sobrevivir na natureza?, sinala pola súa banda outro membro do equipo, Dave Wagner, da Universidade do Norte de Arizona.

A bacteria Yersinia pestis, que é transmitida ao home a través das picaduras de pulgas que viven en roedores, continúa causando miles de mortes ao ano nalgunhas rexións de África, Asia e América.

?Si a praga de Justiniano puido xurdir entre a poboación, causar unha pandemia masiva e despois desaparecer, podería ocorrer de novo ?sinala Wagner?. Afortunadamente, agora temos antibióticos para tratar a enfermidade, o que diminúe a posibilidade doutra pandemia humana a gran escala?.